ks. dr Zbigniew Gaczyński
 

Teologiczny wymiar Synodu
 

Kościół zanurzony jest w świecie, który wciąż się zmienia. Niezbędne jest zatem, aby ukazywać przesłanie ewangeliczne w sposób odpowiadający sytuacji i pytaniom kulturowym każdej epoki. Ten sam chrzest, ta sama wiara w każdym czasie i w każdym miejscu, a jednocześnie pewne objaśnienia, konkretne propozycje na dany czas i do realizacji w konkretnym Kościele lokalnym. W tym miejscu pojawiają się synody. 
„Znaczenie, jakie dzisiaj chce się nadać synodalności, wynika głównie ze stylu dialogicznego przyjętego przez Kościół w dobie Vaticanum II”¹. Sobór Watykański II w dekrecie o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele popiera instytucję synodów, stwierdzając: „Obecny święty Sobór powszechny wyraża życzenie, by czcigodne instytucje soborów i synodów nabrały nowej mocy, dzięki czemu można by należycie i skuteczniej zatroszczyć się o wzrost wiary i zachowanie karności w różnych Kościołach stosownie do okoliczności czasu” (DB 36). Oczekuje zatem nie tylko kontynuowania soborów i synodów partykularnych, lecz pragnie nadania im „nowej mocy” oraz określa je jako „należyte i skuteczniejsze środki wzrostu wiary i zachowania karności kościelnej”. Samo pojęcie synodu diecezjalnego nie jest wymienione w dokumentach soborowych. Mówiąc wszakże o takiej potrzebie ojcowie soboru nawiązali do wszelkich synodów przekazanych nam przez tradycję wieków, a wśród nich poczesne miejsce zajmowały synody diecezjalne². Jaki jest zatem teologiczny wymiar takich zebrań? 

1. Natura Kościoła
 
Najważniejsza racja dla odbywania synodów leży w samej naturze Kościoła. Misterium Kościoła polega na tym, że jest on obecnością i działaniem Boga pośród ludzi w świecie. Kościół jest sakramentem, tzn. znakiem i narzędziem tego, co niewidzialne, mianowicie wewnętrznego zjednoczenia z Bogiem (KK 1). A jako „znak i narzędzie” musi być właściwe do skutecznego oddziaływania i przekazu. Kościół jawi się jako żywa organiczna wielość w jedności, mająca swe źródło w Bogu Trójjedynym. 
Nauka Soboru Watykańskiego II ukazuje prawdziwą i własną naturę Kościoła. Wśród najważniejszych elementów tej nauki są: doktryna, w której Kościół jest przedstawiony jako Lud Boży (KK 2), a władza hierarchiczna jako służba (KK 3), a ponadto doktryna, która ukazuje Kościół jako Wspólnotę i ustala wzajemne relacje, które powinny zachodzić między Kościołem partykularnym i powszechnym oraz między kolegialnością i prymatem. Przedstawia także naukę, według której wszyscy członkowie Ludu Bożego, w sposób sobie właściwy, partycypują w potrójnym zadaniu Chrystusa, mianowicie kapłańskim, prorockim i królewskim³. W Kościele bowiem „wspólna jest godność członków wynikająca z ich odrodzenia się w Chrystusie, wspólna łaska synów, wspólne powołanie do doskonałości, jedno zbawienie, jedna nadzieja i miłość niepodzielna” (LG 32). Dlatego, w tym, co dotyczy godności, odpowiedzialności i troski o Kościół, wśród wszystkich panuje prawdziwa równość. Cały Kościół, czyli Lud Boży, wszyscy ochrzczeni, choć każdy w odpowiedni dla niego sposób, ma głosić światu Ewangelię, sprawować kult Boży i uświęcać człowieka, prowadząc go do wiecznego życia. Zadania te wypełnia nie z własnej woli, ale z polecenia samego Chrystusa. Kościół jest zatem miejscem, w którym człowiek może spotkać się i spotyka z tajemnicą zbawienia. Konkretnie spotyka się on z Bogiem i Jego łaską w Kościele lokalnym czyli diecezji. 

2. Teologia diecezji

Soborowy Dekret o pasterskim posługiwaniu biskupów Christus Dominus określa diecezję jako „część ludu Bożego, powierzoną pieczy pasterskiej biskupa i współpracujących z nim kapłanów, tak by trwając przy swym pasterzu i zgromadzona przez niego w Duchu Świętym przez Ewangelię i Eucharystię, tworzyła Kościół partykularny, w którym prawdziwie jest obecny i działa jeden, święty, katolicki i apostolski Kościół Chrystusowy” (DB 11). 
W definicji odnajdujemy zasadnicze treści teologiczne: 1) diecezja to Kościół Partykularny; 2) Kościół ten jest społecznie zorganizowany „pod pasterską pieczą biskupa”; 3) wewnętrznie jest ten Kościół wspólnotą w „Duchu Świętym przez Ewangelię i Eucharystię”; 4) tym, kto dokonuje tutaj owego zgromadzenia, wewnętrznego zjednoczenia, jest biskup przez swoją pasterską posługę; 5) Kościół partykularny uosabia wszystko, co jest właściwe jednemu, świętemu, katolickiemu i apostolskiemu Kościołowi Chrystusowemu. „Kościół partykularny – naucza Jan Paweł II – nie jest po prostu cząstką powstałą w wyniku jakiegoś rozdrobnienia Kościoła powszechnego, ani Kościół powszechny nie jest po prostu zbiorem Kościołów partykularnych; łączy je między sobą żywa, istotna i stała więź, jako że Kościół powszechny żyje i ukazuje się w Kościołach partykularnych” (ChL 25. 23). Kościół powszechny nie „składa się” z wielu diecezji, lecz w nich istnieje, jako w swych organicznych członkach. Kościół powszechny i Kościoły partykularne tworzą dopełniające się wzajemne aspekty Kościoła Chrystusowego. W Kościele diecezjalnym działają wszystkie charyzmaty, środki łaski, które wytwarzają oraz budują wewnętrzną wspólnotę wierzących, jak też czynniki zewnętrzno-hierarchiczne, określające społeczność zewnętrzną.