3. Kościół jako wspólnota wspólnot

Duszpasterstwo realizuje się najpełniej poprzez małe grupy, w których człowiek nie czuje się tylko jednostką w anonimowej masie. Małe wspólnoty religijne we współczesnym anonimowym i pluralistycznym świecie są szkołą wiary i ewangelicznej przemiany życia, lekcją modlitw i wprowadzenia do liturgii, a także nauką służby Kościołowi i światu. Bez takich środowisk chrześcijańskich nie mogą rozwijać się świadomi i odpowiedzialni za Kościół chrześcijanie. Wielka parafia w przyszłości będzie mogła być wspólnotą, jeśli będą w niej istniały i dobrze funkcjonowały małe grupy religijne. Synod diecezjalny nie tylko wyraża wspólnotę diecezjalną, ale równocześnie ją buduje tak w samym Kościele, któ­ry go celebruje, jak i w relacji do całego Kościoła Chrystusa. Poprzez swoje doświadczenia i porady uczestnicy synodu diecezjalnego aktywnie współpra­cują w wypracowywaniu deklaracji i dekretów synodalnych⁸. Synodalność Kościoła polega na braniu współodpowiedzialności za obraz Ludu Bożego i kształt świata, przez wszystkich ochrzczonych, tak świeckich, jak i duchownych. Troska o zbawienie wszystkich nie jest obowiązkiem, który nosi na sobie jedynie tak zwana hierarchia kościelna, ale jest to zobowiązanie wszystkich członków Ludu Bożego, pielgrzymujących do Domu Ojca. To branie odpowiedzialności wypływa ze świadomości misji zleconej nam przez Chrystusa oraz z umiejętnego rozpoznawania znaków czasu i jest konkretną odpowiedzią na nie. Musimy mieć świadomość, że jest to zadanie nieodzowne dla spełnienia misji wspólnoty uczniów Pana. Kościół został ustanowiony na świecie i dla świata, aby przez wszystkie czasy i wszystkim narodom głosić Ewangelię. Nie byłby jednak Kościołem dla wszystkich ludzi, gdyby nie przemawiał w każdym czasie językiem ludzi sobie współczesnych i nie starał się dawać odpowiedzi na ich pytania. Z drugiej strony, uwzględnienie znaków czasu pozwala Kościołowi spoglądać na powierzone mu objawienie Boże w coraz to nowym świetle, a tym samym widzieć je coraz pełniej. Jest to zrozumiałe, jeśli wziąć pod uwagę, że w znakach czasu wyraża się w pewien sposób dążenie ludzkości do Boga. Synodalność jest zatem wspólnym zabieganiem o budowanie Królestwa Bożego w sercach ludzkich, w Kościele partykularnym i powszechnym, na miarę i potrzeby naszych czasów. Jest doświadczaniem wspólnoty Kościoła, jako uczniów będących w drodze i zatroskanych o zbawienie samych siebie i świata. Prawda ta nie jest tylko pobożnym życzeniem, ale podstawową zasadą życia Kościoła.

4. Synodalność – odpowiedzialność za wspólnotę Kościoła

Kościół to wspólnota Ludu Bożego zatroskana o zbawienie siebie i świata, umiejętnie rozpoznająca znaki i potrzeby obecnego czasu. To osoby świeckie i duchowne włączające się zgodnie ze swoimi kompetencjami w budowanie Królestwa Bożego na ziemi. Konkretną pomocą w wypełnianiu tych zadań oraz we wspólnym i owocnym wzrastaniu w świętości i głoszeniu światu Ewangelii jest synod diecezjalny. Synod pomaga w formowaniu Kościoła partykularnego. Podczas synodu diecezjalnego wokół biskupa jest zgromadzony jego Kościół w celu studiowania podstawowych dokumentów, korygowania nadużyć, przeżywania wzajemnej wspólnoty, wyznawania tej samej wiary, popierania nowych działań, analizowania lokalnych znaków czasu, współuczestniczenia w misji Chrystusa i jego Kościoła. Podczas synodu diecezjalnego wszyscy jego uczestnicy mogą w konkretny i prawnie określony sposób wyrazić swoją odpowiedzialność za wspólne dobro swojego Kościoła partykularnego poprzez dialog, dyskusję i głosowanie. Konsekwencją pogłębionej samoświadomości bycia i formowania tego samego Kościoła partykularnego jest to, że synod diecezjalny działa dla jego dobra a także buduje jego nowy obraz oraz nowy wymiar na różnych poziomach jego codzienności, przede wszystkim na poziomie prawnym, pastoralnym i liturgicznym.
Zwołanie synodu diecezjalnego powinno angażować w jego prace rzeczywiście cały Kościół partykularny, gdyż zwołane zgromadzenie jest oficjalnym i formalnym głosem Kościoła diecezjalnego; jest jedynym miejscem, w którym wyraża się on cały, przed całym sobą i przed swoim pasterzem, który go zwołuje, aby uzyskać od niego konkretną pomoc. Ta ważna i okresowa instytucja popiera komunikację oraz wymianę idei pomiędzy biskupem i jego Kościołem, przyczynia się do postępu edukacji religijnej oraz formacji w wierze oraz animuje społeczeństwo, w którym żyje Kościół, reorganizuje struktury Kościoła partykularnego, koryguje błędy na różnych poziomach: dyscyplinarnym, liturgicznym, duszpasterskim⁹. Synod diecezjalny powinien odnowić relacje również ze społeczeństwem, w które jest wrośnięty Kościół celebrujący swój synod. Zawsze w historii były i zawsze będą głębokie racje dla zwoływania synodu diecezjalnego. Nie można zapominać, że istotna racja wypływa z faktu bogactwa jego natury teologiczno-prawnej, która sprawia, iż synod diecezjalny pozostaje ważnym wydarzeniem, które buduje Kościół partykularny. Dobrze rozumiał to Sługa Boży Jan Paweł II, który podzielił się z nami wszystkimi następującą swoją refleksją: „Wiem z własnego doświadczenia jak bardzo ta synodalna metoda odpowiada oczekiwaniom różnych środowisk i jakie przynosi owoce. Synody, przede wszystkim diecezjalne, jakby spontanicznie pozbyły się dawnej jednostronności klerykalnej, a stały się sposobem wyrażenia odpowiedzialności za Kościół ze strony wszystkich. Ta wspólnotowa odpowiedzialność za Kościół, którą w naszych czasach czują szczególnie mocno ludzie świeccy, jest z pewnością źródłem odnowy. Kształtuje zaś ona oblicze Kościoła dla nowych pokoleń, w perspektywie trzeciego tysiąclecia”¹⁰.