ks. dr hab. Stanisław Łabendowicz

Duszpasterski wymiar synodu

Kościół na początku trzeciego tysiąclecia staje wobec nowych wyzwań i potrzebuje refleksji, aby nakreślić kierunki swojego działania. W tej refleksji niezmiernie przydatna i sprawdzona w historii Kościoła jest instytucja synodu diecezjalnego. W ostatnich latach niektóre diecezje w Polsce przeprowadzały lub przeprowadzają swoje synody diecezjalne. Kodeks Prawa Kanonicznego (kan. 460) jako cel synodu diecezjalnego wskazuje dobro całej diecezji, której wspólnota i posłannictwo pozo­stają aspektami nierozerwalnie związanymi z działalnością duszpasterską całego Kościoła.

1. Dlaczego istnieje potrzeba Synodu diecezjalnego?

Synod diecezjalny ma promować dobro wspólne Kościoła partykularnego. W ten sposób poprzez synod diecezjalny wyraża się wspólnotę Kościoła partykularnego i tworzy specjalną i niepowtarzalną relację między biskupem i jego Kościołem. Jak wskazuje definicja synodu diecezjalnego, ma on stawać się pomocą dla biskupa diecezjalnego w pełnieniu jego posługi. Ta pomoc ma służyć dobru całej wspólnoty diecezjalnej. 
Prace synodalne dążą do pobudzenia i do wspólnego przylgnięcia do zbawczej doktryny oraz stymulują wszystkich wiernych do naśladowania Chrystusa. Synod jest zgromadzeniem, w którym przeplatają się ze sobą tradycja i współczesność. Z tradycji mamy czerpać doświadczenie i uczyć się, jak rozwiązywać współczesne problemy. Trzeba szukać sku­tecznych dróg dla ewangelizacji i adekwatnych odpowiedzi na potrzeby naszych czasów. Synod diecezjalny powinien dogłębnie odczytywać naukę II Soboru Watykańskiego, by w jej świetle i w perspektywie bogatej Tradycji Kościoła powszechnego oraz dzisiejszych doświadczeń zainspirować i dać nową podstawę duszpasterstwu. Celem tego jest ożywienie para­fialnego życia religijnego, nie tylko w wymiarze rodzinnym, lecz również wspólnotowym. Jest to zadanie zarówno duchownych, jak i wszystkich ludzi ochrzczonych, którzy zaproszeni są do zaangażowania się w dzieło synodu¹. 
Transformacja, jaka nastąpiła po Soborze Watykańskim II, spowodowała, że według dzisiejszej wizji synod diecezjalny to synod teologiczno-pastoralno-prawny². O nowej jakości synodu świadczy również fakt zaangażowania wiernych świeckich w jego przygotowanie i przebieg. Trzeba poszukiwać takiej formuły i takich metod pracy synodalnej, które umożliwiłyby świeckim wypełnianie im właściwej misji w Kościele. Dlatego też należy pamiętać, że o owocności synodu nie decydują posiedzenia plenarne i uchwały na nich podjęte, ani działalność komisji synodalnych. Jego owocność zależy od jak największej rzeszy wiernych zaangażowanych w przebieg synodu, którzy modlitwą i wypowiadanymi uwagami mogą skutecznie przyczynić się do ożywienia inicjatyw i działań duszpasterskich³. Także możliwość zaproszenia na synod die­cezjalny obserwatorów z Kościołów i wspólnot kościelnych, które nie są w pełnej wspólnocie z Kościołem katolickim jest postrzegana jako duszpasterska działalność ekumeniczna na poziomie Kościoła partykularnego⁴. Sobór Watykański II mówi na temat synodu diecezjalnego w Dekrecie o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele Christus Dominus. Ojcowie Soboru Watykańskiego wyrażają życzenie i nadzieję, że synod diecezjalny nabierze nowego eklezjalnego charakteru. Zwołanie synodu diecezjalnego będzie jednym z przejawów zatroskania o wiarę i o zachowanie karności kościelnej, stosownie do okoliczności czasu (por. DB 36). W soborowym tekście znajdujemy trzy elementy, które podkreślają przede wszystkim wymiar duszpasterski synodu diecezjalnego: synod diecezjalny jest instrumentem dla odnowy duchowej Kościoła partykularnego, synod służy także reformie życia zewnętrznego swojego Kościoła, natomiast sposób w jaki synod jest przeprowadzany, jego decyzje i ich sukcesywna aplikacja powinny być odpowiednie do wymogów czasu⁵. Wierność magisterium dla Soboru Watykańskiego II domaga się umiejscowienia synodu diecezjalnego w kontekście konkretnego życia Kościoła partykularnego, a także i świata, w którym to właśnie Kościół „zawsze ma obowiązek badać znaki czasów i wyjaśniać je w świetle Ewangelii” (KDK 4).

2. Zaangażowanie wiernych świeckich

Nauczanie soborowe ukazuje Kościół jako żywy organizm oraz wskazuje, że każdy wierny stanowi w nim aktywną cząstkę. W ten sposób podkreśla odpowiedzialną i twórczą postawę wiernych. Różnorodność członków słu­ży ubogaceniu Kościoła⁶. Ponadto aktywność wiernych w życiu Kościoła wymaga opieki i pomocy ze strony pasterzy, którzy mają „tak uznawać ich posługi i charyzmaty, aby wszyscy oni pracowali zgodnie, każdy na swój sposób dla wspólnego dzieła” (KK 30). Można zatem powiedzieć, że w porządku synodalnym Kościoła głos doradczy wiernych świeckich stanowi wkład w podejmowanie współodpowiedzialności za życie i dobro wspólne diecezji⁷. Synod ma ożywić wspólnotę Kościoła lokalnego w różnych wymiarach. Pozytywną stroną synodu jest możliwość zaangażowania się osób świeckich, które mogą pomóc biskupowi diecezjalnemu w sprawnym zarządzaniu diecezją, w wykonywaniu posługi kapłana, nauczyciela, króla. Pomoc ta może również polegać na wysunięciu postulatów lub propozycji, zamanifestowaniu stanowiska w sprawach dotyczących całej diecezji, wyrażeniu poparcia form i sposobów apostolstwa diecezjalnego. Możliwość zabrania w ten sposób głosu jest ogromną szansą dla diecezji. Można zaangażować się czynnie w życie Kościoła i pomóc ożywić wspólnotę lokalną, w której zdecydowanie przeważają osoby świeckie. Swoją postawą i mądrymi podpowiedziami świeccy reprezentanci na synod mogą pociągnąć do działania innych i ożywić Kościół. Powołanie w parafiach zespołów synodalnych jest ogromną szansą na ożywienie wiernych świeckich. Uczestnicy tych zespołów są proszeni o wydanie swojej opinii na temat propozycji, które będą płynęły od poszczególnych komisji synodalnych. Jeśli w każdej parafii powstanie zespół, wówczas znajdzie się pewna liczba wiernych, którzy czynnie biorą udział w życiu Kościoła lokalnego. Oni to, wyrażając swoje zdanie i dyskutując, mogą zaprotestować, pomóc coś zmienić, pociągnąć do działania i dyskusji innych (członków rodziny, sąsiadów, znajomych). Stanowią również ogromne zaplecze modlitewne. Ważne jest także to, że te zespoły po zakończeniu Synodu pozostaną w parafiach i będą czynnie zaangażowane w życie Kościoła.